2014 Greek EU Presidency
Η παράμετρος της γεωπολιτικής είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τη μελλοντική κατάληξη των διαπραγματεύσεων του ελληνικού ζητήματος. Όλα θα εξαρτηθούν από τις διαβουλεύσεις των επόμενων βδομάδων όπου το ειδικό βάρος της Ελλάδας θα είναι σχετικά περιορισμένο. Η μεθαυριανή επίσκεψη της Γερμανίδας Καγκελαρίου στην Ουάσιγκτον όπου θα συναντήσει τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα ναι μεν θα έχει ως βασικό θέμα στην ατζέντα την Ουκρανία και όχι το ελληνικό χρέος αλλά σίγουρα θα δώσει στους δύο ηγέτες τη δυνατότητα να μιλήσουν από κοντά για τη χώρα μας και το μέλλον της ευρωζώνης. Η δημόσια παρέμβαση του τελευταίου κατά της λιτότητας αντικατοπτρίζει την αμερικανική λογική για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους και την επίσημη θέση της χώρας για την ανάγκη ακεραιότητας της ευρωζώνης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαφωνούν με τη Γερμανία σε οικονομικά θέματα από το 2008. Πρόκειται ουσιαστικά για σύγκρουση δύο διαφορετικών θεωριών. Από τη μία πλευρά. η Ουάσιγκτον πιστεύει ότι η επεκτατική νομισματική πολιτική αποτελεί τη λύση για να βγει μία χώρα από την κρίση. Από την άλλη πλευρά, το Βερολίνο εμμένει στη λιτότητα και την παράλληλη ανάγκη υλοποίησης μεταρρυθμίσεων. Αν και η πρώτη συμφωνεί για τη συμφωνία των μεταρρυθμίσεων, η διαφορά είναι πως στη μία περίπτωση το κλίμα είναι πιο ευνοϊκό για την πραγματοποίησή τους λόγω κινητικότητας της οικονομίας ενώ στην άλλη είναι εχθρικό λόγω στασιμότητας και ύφεσης. Προφανώς, η δημοσιονομική πειθαρχία δεν ταιριάζει απόλυτα με το αμερικανικό μοντέλο και για το λόγο αυτό η Γερμανία, που δίνει μεγάλη σημασία στα νούμερα και το ύψος του χρέους, εμφανίζεται ιδιαίτερα επιφυλακτική.
Το πρόβλημα για την Ελλάδα είναι ότι η διεθνής συζήτηση που πραγματοποιείται αφορά πολύ περισσότερο το θέμα της ευρωζώνης παρά αυτό της ίδιας της χώρας. Και όπως έγραψε πρόσφατα η εφημερίδα Wall Street Journal, «η ευρωζώνη ίσως χρειαστεί να θυσιάσει την Ελλάδα για να προλάβει τις εξελίξεις με την Ισπανία». Γίνεται συνεπώς αντιληπτό ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται με γνώμονα το συμφέρον της ευρωζώνης και όχι της χώρας μας αυτό καθεαυτό παρά τη νομιμοποίηση που διαθέτει η νέα ελληνική κυβέρνηση των ΣΥ.ΡΙΖ.Α και ΑΝ.ΕΛ.
Ηνωμένες Πολιτείες
Από το ξεκίνημα της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, οι Αμερικανοί επενδυτές είχαν αρχίσει να αποσύρουν τα ομόλογά τους από χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, συγκεκριμένα της Ισπανίας και της Ιταλίας. Παρόλο που θεωρητικά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι διατεθειμένη να αγοράσει ομόλογα των χωρών αυτών για να διασώσει το ευρώ σε περίπτωση πανικού, στην Ουάσιγκτον εξακολουθεί να επικρατεί ανησυχία για το τις επιπτώσεις ενός Grexit στην ευρωζώνη και ακολούθως στην παγκόσμια οικονομία.
Από την οπτική γωνία των Ηνωμένων Πολιτειών η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στην ευρωζώνη και είναι ανάγκη να βρεθεί συμβιβασμός. Όταν πριν από περίπου ένα χρόνο ο σημερινός Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είχε επισκεφθεί τη χώρα και δεξαμενές σκέψης όπως το Μπρούκινκς, είχε βρει αρκετούς Αμερικανούς σύμφωνους για την ανάγκη τόνωσης της ελληνικής οικονομίας μέσω πακέτων ανάπτυξης και παροχής δημοσιονομικών κινήτρων. Ωστόσο, ο κ. Τσίπρας είχε τότε αποτύχει να πείσει το ακροατήριό του ότι πράγματι θα καταφέρει να συμβάλει στην ουσιαστική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Και αυτό γιατί η Ουάσιγκτον υποστήριζε και υποστηρίζει ενεργά την πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων σε αντίθεση με τη συνεχιζόμενη ρητορική του ΣΥ.ΡΙΖΑ, η οποία δημιουργεί αμφιβολίες.
Με δεδομένο ότι στην Αμερική εξακολουθεί να υπάρχει σκεπτικισμός για τις επιπτώσεις ενός Grexit, η συζήτηση δεν περιστρέφεται μόνον γύρω από την οικονομία αλλά και την εξωτερική πολιτική. Καθώς η Ελλάδα, σε ένα τέτοιο ακραίο ενδεχόμενο, θα βρισκόταν στην ανάγκη να βρει χρηματοδότηση, δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί ότι θα στρεφόταν σε χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα. Με τον τρόπο αυτό, τόσο η Μόσχα όσο και το Πεκίνο θα είχαν τη δυνατότητα να αποκτήσουν ασφαλή δίοδο προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας, αμφισβητώντας ανοιχτά τον ευρωατλαντικό προσανατολισμό της χώρας.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πάντως, συζητείται ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός έχει μπροστά του μια μεγάλη ευκαιρία όχι μόνον να ενισχύσει την εικόνα του ίδιου και της Ελλάδας στο εξωτερικό αλλά και να γίνει ο ηγέτης μιας αριστερής παράταξης που δεν θα επενδύει στον αντιαμερικανισμό. Προς την κατεύθυνση σχολιάζεται ευρέως το παράδειγμα του πρώην προέδρου της Βραζιλίας Λούλα, ο οποίος παρά την προεκλογική ρητορική του, κατάφερε πριν από περισσότερα από δέκα χρόνια να ενισχύσει την εικόνα της Βραζιλίας στο εξωτερικό, να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την οικονομική κρίση και να βελτιώσει τις σχέσεις της χώρας του με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ευρώπη
Στην Ευρώπη υπάρχει αυτή τη στιγμή κλίμα αναμονής για τις ενέργειες της νέας ελληνικής κυβέρνησης. Διάφορα δημοσιεύματα όπως αυτό των Financial Times για εργαλεία τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην αντικατάσταση του ελληνικού χρέους με ομόλογα με ειδικές ρήτρες, δεν σχολιάζονται, επισήμως, καθώς πρέπει πρώτα να κατατεθεί συγκεκριμένη ελληνική πρόταση επί του θέματος. Η Γερμανία εξακολουθεί να εμμένει στο σχέδιό της για την Ελλάδα αλλά σε καμία περίπτωση δεν επιθυμεί αυτή τη στιγμή να ρισκάρει με ένα Grexit. Κάτι τέτοιο θα σημαίνει όχι μόνο μεγάλη οικονομική ζημιά αλλά και ανακολουθία λόγων-έργων τόσο της Γερμανίδας Καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ όσο και του υπουργού οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Παράλληλα, η εντύπωση που θα δοθεί είναι ότι το Βερολίνο υποχωρεί έναντι μίας αριστερής ελληνικής κυβέρνησης, με αβέβαιες συνέπειες για την άνοδο του κινήματος Podemos στην Ισπανία.
Από την άλλη πλευρά, η Γαλλία, που ενδιαφέρεται για επενδύσεις στην Ελλάδα όπως για παράδειγμα για την αγορά της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, θεωρεί ότι μέσα από την ελληνική κρίση μπορεί να βγει πολιτικά κερδισμένη. Ο πιο σημαντικός λόγος για τον οποίο το κόμμα της Μαρίν Λεπέν παρουσίαζει άνοδο, σχετίζεται με την υποβάθμιση του διεθνούς ρόλου της Γαλλίας, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την αδυναμία της να κινήσει τα νήματα δρώντας από κοινού με τη Γερμανία. Συνεπώς, αν χαλαρώσει η λιτότητα ο πρόεδρος Ολάντ θα μπορέσει να δείξει στην κοινή γνώμη της χώρας του ότι ο ίδιος κατάφερε όχι μόνον να συμβάλει ουσιαστική στη διάσωση της Ελλάδας αλλά και στην αλλαγή κατεύθυνσης της ευρωπαϊκής πολιτικής. Παρά τη διαφωνία τους στο θέμα της λιτότητας, πάντως, τόσο η Γαλλία όσο και η Γερμανία διαφωνούν πλήρως με την προοπτική κουρέματος του ελληνικού χρέους. Τη γραμμή αυτή ακολουθούν και οι υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης είτε ανήκουν στην περιφέρεια είτε όχι.
Προχωρώντας παραπέρα, οι χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά ταυτίζονται πλήρως με τη γερμανική γραμμή για την αντιμετώπιση της κρίσης όπως συμβαίνει διαρκώς από το 2009 και μετά. Σε πολύ μεγαλύτερο δίλημμα βρίσκονται τα κράτη της περιφέρειας και ιδίως η Ισπανία. Ενώ, δηλαδή, ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι επιθυμεί τη χαλάρωση των όρων λιτότητας στην Ευρώπη ώστε να επωφεληθεί η χώρα του, κάτι τέτοιο θα σηματοδοτήσει την δικαίωση της πολιτικής του ΣΥ.ΡΙΖ.Α και ταυτόχρονα του κινήματος Podemos. Συνεπώς, το κόμμα του θα κινδυνεύσει να χάσει τις εκλογές που θα πραγματοποιηθούν εντός του έτους με τρόπο δραματικό. Ταυτόχρονα, χώρες όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία, που επίσης επιθυμούν το τέλος της λιτότητας μέσω Ελλάδας, υπολογίζουν αυτή τη στιγμή τι μπορεί να σημαίνει μία πιθανή ταύτισή τους με τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης έναντι της Γερμανίας. Και βέβαια δείχνουν ότι διακριτικά προτιμούν την εύνοια του Βερολίνου.
Ρωσία
Αν υπάρχει μία χώρα που παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Ελλάδα με ιδιαίτερη ικανοποίηση ύστερα από το σχηματισμό κυβέρνησης ΣΥ.ΡΙΖ.Α – ΑΝ.ΕΛ, αυτή είναι η Ρωσία. Η τοποθέτηση του νέου Έλληνα υπουργού εξωτερικών Νίκου Κοτζιά κατά της πολιτικής των κυρώσεων, έχει ενθουσιάσει τη Μόσχα που θεωρεί ότι οι διμερείς σινοελληνικές σχέσεις θα βελτιωθούν με τα καινούρια δεδομένα. Και βέβαια η Ρωσία έχει εκφράσει εδώ και αρκετό καιρό ενδιαφέρον όχι μόνο για τον τομέα των σιδηροδρόμων και της ενέργειας αλλά της αγοράς ακινήτων στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ρώσος υπουργός οικονομικών Αντόν Σιλουάνογ, έχει αναφέρει δημοσίως ότι η χώρα του μπορεί να βοηθήσει τη χώρα μας οικονομικά σε περίπτωση που κάποια στιγμή δεχθεί τέτοιο αίτημα.
Ωστόσο, η Ελλάδα που δεν σκοπεύει έτσι κι αλλιώς να εγκαταλείψει τον ευρωατλαντικό προσανατολισμό της, βρίσκεται μπλεγμένη σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι, όπου κατηγορείται από τη Δύση για παροχή στήριξης προς τη Ρωσία. Παρόλο που η λογική του Νίκου Κοτζιά δεν είναι αυτή που παρουσιάζεται σε γερμανικά και αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, η εντύπωση που δημιουργείται διεθνώς είναι πως η Ρωσία έχει καταφέρει να βρει έναν σημαντικό σύμμαχο εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Σόιμπλε έδωσε συνέντευξη στο Reuters στην οποία διαφωνεί πλήρως με την εξέλιξη αυτή. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα μπορεί να δείξει στους εταίρους της στο εγγύς μέλλον ότι επενδύσει σε μία πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική χωρίς να αγνοεί τις κατευθυντήριες γραμμές της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής.
Κίνα
Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Κίνα παρακολουθεί με αρκετά μεγάλο εκνευρισμό τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρέσβης της χώρας Ζόου Σιαολί έσπευσε να επισκεφθεί τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα στο Μέγαρο Μαξίμου μόλις μία μέρα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Αρχικές δηλώσεις περί ανάγκης αναδιαπραγμάτευσης της συμφωνίας με την COSCO και αναστολής της πώλησης του 67% θορύβησαν φυσιολογικά το Πεκίνο. Η πάντα φιλική προς την Ελλάδα εφημερίδα Global Times, έγραψε για παράδειγμα, ότι η Ελλάδα προδίδει τους όρους της συμφωνίας. Παρά την αρχική ψύχρανση, η Κίνα έλαβε διαβεβαιώσεις από την ελληνική πλευρά ότι η λειτουργία της COSCO θα συνεχιστεί κανονικά και ότι για την ώρα παγώνει κάθε ιδιωτικοποίηση.
Πέρα από το καθαρά επενδυτικό της ενδιαφέρον, η Κίνα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην Ελλάδα, καθώς επιθυμεί την παραμονή της χώρας στον ευρώ. Δεν είναι τυχαίο πως η Κινέζος πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ ρώτησε για το θέμα το Γάλλο ομόλογό του Μανουέλ Βαλς κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Παρίσι. Πιθανή έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ όχι μόνο θα έθετε τις κινεζικές επενδύσεις σε κίνδυνο αλλά και θα επηρέαζε άμεσα την κινεζική στρατηγική περί ισχυροποίησης ενός νομίσματος που μπορεί να ανταγωνίζεται το αμερικανικό δολάριο και στο οποίο έχει επενδύσει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επίσκεψη της Καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ στο Πεκίνο τον Αύγουστο του 2012 έπαιξε καθοριστικό ρόλο για να παραμείνει τότε η Ελλάδα στο ευρώ.
