Είναι Μάρτιος του 2007. Ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής υποδέχεται στην Αθήνα το Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Αποτέλεσμα της συνάντησής τους είναι η επισημοποίηση της ελληνορωσικής συνεργασίας για την κατασκευή – με τη συμμετοχή της Βουλγαρίας – του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης. Όσα ακολούθησαν, όμως, είναι γνωστά. Από τις ελπίδες στενής ενεργειακής συνεργασίας και σύσφιγξης των σχέσεων Αθήνας – Μόσχας, οδηγηθήκαμε στην ψύχρανση τους, κυρίως λόγω αμερικανικών και ευρωπαϊκών πιέσεων, η οποία κορυφώθηκε τα χρόνια της διακυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου. Ο αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης έμεινε μόνον στα χαρτιά, με επίσημη δικαιολογία την αρνητική στάση του κοινοβουλίου της Βουλγαρίας.
Αλλά και επί συγκυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας-ΠΑΣΟΚ από το 2012 και μετά, η Ελλάδα δεν καταφέρνει να ξεφύγει των πιέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Έτσι, τον Ιούνιο του 2013 η Gazprom αποφασίζει να αποσυρθεί από την διαδικασία ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ, διαμαρτυρόμενη για το γενικότερο «αντιρωσικό» ρόλο της Ευρώπης. Αντίστοιχη αρνητική πορεία έχει και το σχέδιο για την κατασκευή του αγωγού South Stream, ο οποίος θα προμήθευε τη Νότιο Ευρώπη με ρωσικό φυσικό αέριο μέσω Ελλάδας. Το Νοέμβριο 2014, ο Πούτιν ανακοινώνει πως η Μόσχα το εγκαταλείπει οριστικά. Παράλληλα, οι ελληνορωσικές σχέσεις έχουν αρχίσει να πλήττονται λόγω της ουκρανικής κρίσης από το ευρωπαϊκό εμπάργκο στα ρωσικά προϊόντα στο οποίο συμμετέχει η Ελλάδα, και από τον αντίστοιχο αποκλεισμό εξαγωγών ευρωπαϊκών προϊόντων προς τη ρωσική αγορά.
Πιθανή χρηματοδότηση
Από το ξεκίνημα της ελληνικής κρίσης, αλλά ιδίως την αρχική περίοδο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-Ανεξαρτήτων Ελλήνων, ακούστηκαν πολλά για το αν η Ρωσία θα μπορούσε να δώσει διμερές δάνειο στην Ελλάδα και με τι όρους. Παρόλο που το παράδειγμα της κυπριακής κρίσης το Μάρτιο 2013 ήταν διδακτικό για το κατά πόσο η Μόσχα είναι εύκολα διατεθειμένη να χρηματοδοτεί ξένες οικονομίες, ακόμα και για ποσά πολύ χαμηλότερα από όσα θα χρειαζόταν η Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνηση διερεύνησε το ενδεχόμενο κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα τον Απρίλιο 2015. Δεν είναι τυχαίο πως τότε τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά ΜΜΕ είχαν καλύψει πολύ στενά τη συνάντηση Τσίπρα-Πούτιν, εκφράζοντας ιδιαίτερη δυσαρέσκεια αλλά και ανησυχία.
Οι φόβοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών αναζωπυρώθηκαν τον Ιούνιο 2015. Περίπου δέκα μέρες πριν την προκήρυξη του δημοψηφίσματος και ενώ η ελληνική πλευρά διαπραγματευόταν με τους Ευρωπαίους πιστωτές της, ο Αλέξης Τσίπρας ταξίδευσε στην Αγία Πετρούπολη για να συμμετάσχει σε ένα οικονομικό φόρουμ, όπου είχε εκ νέου συνάντηση με το Βλαντιμίρ Πούτιν. Τότε, στην ατζέντα βρισκόταν και η αμφιλεγόμενη συμμετοχή της Ελλάδας στην Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS, που θα μπορούσε πιθανώς να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση έργων υποδομής στην Ελλάδα.
Turkish Stream
Μπορεί οι ελληνορωσικές συζητήσεις για τη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας να μην τελεσφόρησαν, αλλά η προοπτική ενεργειακής συνεργασίας φαινόταν περισσότερο πιθανή. Από τη στιγμή που ο αγωγός South Stream μπήκε στον πάγο, η Ρωσία άρχισε να μελετάει εναλλακτικά σχέδια. Ένα από αυτά ήταν θεωρητικά η κατασκευή του αγωγού Turkish Stream, σε μία περίοδο που οι σχέσεις Μόσχας – Άγκυρας ήταν καλές. Ο εν λόγω αγωγός θα μπορούσε να επεκταθεί προς την Ελλάδα, εντάσσοντας τη χώρα μας στο πλαίσιο της ρωσοτουρκικής ενεργειακής συνεργασίας, και προκαλώντας εκ νέου δυσαρέσκεια σε Αμερική και Ευρώπη, σε μία φάση όπου βασική επιδίωξη της Δύσης ήταν η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ωστόσο, αφενός η επιδείνωση των ρωσοτουρκικών σχέσεων τον Νοέμβριο 2015 με την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού και αφετέρου οι αμερικανικές πιέσεις προς την Αθήνα, έδωσαν τέλος και σε αυτό το ενεργειακό σχέδιο.
Τι μπορούμε να περιμένουμε
Η επίσκεψη Πούτιν στην Ελλάδα εννέα χρόνια μετά τη συνάντησή του με τον Κώστα Καραμανλή δημιουργεί ξανά ελπίδες για σύσφιξη των δεσμών Ελλάδας- Ρωσίας. Πρόκειται, άλλωστε, για την πρώτη επίσκεψή του στην Ευρώπη ύστερα από τη συμμετοχή του στη διεθνή σύνοδο για το περιβάλλον το Νοέμβριο στο Παρίσι. Το γεγονός, μάλιστα, πως ο Ρώσος πρόεδρος ήλθε στην Αθήνα συνοδευόμενους από πολλούς υπουργούς και επιχειρηματίες τροφοδοτεί τις ελπίδες ακόμα περισσότερο. Ωστόσο, απαραίτητη είναι η επιφυλακτική διάθεση για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή η Ελλάδα ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχει μεγάλο περιθώριο ευελιξίας. Πόσω μάλλον όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες δε βλέπουν με καθόλου καλό μάτι το ρωσικό παράγοντα στην Ελλάδα. Και δεύτερον γιατί ο Πούτιν ακολουθεί πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική σε πολλά μέτωπα και δεν αποκλείεται να θέλει μέσω Ελλάδας να στείλει μηνύματα σε Ευρώπη και Αμερική.
Είναι γνωστό πως το Φεβρουάριο υπεγράφη συμφωνία της Gazprom, Edison, ΔΕΠΑ για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, προοπτική που ίσως οδηγήσει στην κατασκευή ενός υποθαλάσσιου αγωγού Ελλάδας-Ιταλίας. Το σχέδιο, όμως, κάθε άλλο παρά ικανοποιεί τις Ηνωμένες Πολιτείες που ήδη κινούνται διπλωματικά για να το αποτρέψουν. Ακόμα και το ενδιαφέρον της Ρωσίας για τις ελληνικές ιδιωτικοποιήσεις δεν μπορεί εύκολα να προχωρήσει χωρίς την ουσιαστική συναίνεση των Βρυξελλών και της Ουάσιγκτον. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, τα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης είναι δεμένα σφιχτά και για αυτό ο πήχης πρέπει να μπαίνει χαμηλά.
