Καθηγητής Χαράλαμπος Παπασωτηρίου
O καθηγητής διεθνών σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου και πρόεδρος του Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων Χαράλαμπος Παπασωτηρίου εξέδωσε πρόσφατα βιβλίο του για την Κίνα, με τίτλο: Από την Ουράνια αυτοκρατορία στην ανερχόμενη υπερδύναμη του 21ου αιώνα. Με αφορμή την έκδοση αυτή μιλάει στο chinaandgreece.com και τον Κωνσταντίνο Παπανικολάου όχι μόνο για το περιεχόμενο του βιβλίου αλλά και για το ρόλο της Κίνας στο διεθνές σύστημα. Πραγματοποιεί, παράλληλα, συγκεκριμένες αναφορές στο ιστορικό παρελθόν της ασιατικής υπερδύναμης.
«Από την Ουράνια αυτοκρατορία στην ανερχόμενη υπερδύναμη του 21ου αιώνα»: Ποια η σημασία του ιστορικού υπόβαθρου στην ανάδειξη της Κίνας σε υπερδύναμη στο σύγχρονο διεθνές σύστημα?
Η Κίνα για πάνω από δύο χιλιετίες ήταν το κέντρο του διεθνούς υποσυστήματος της Ανατολικής Ασίας. Από το επόμενο μεγάλο κέντρο πολιτισμού, δηλαδή την Ινδία, την χώριζαν τα Ιμαλάια, ο μεγαλύτερος ορεινός όγκος του πλανήτη, καθώς και ιδιαίτερα μακρινές θαλάσσιες δίοδοι. Ως εκ τούτου παραδοσιακά οι Κινέζοι θεωρούσαν τη χώρα τους ως το κέντρο του κόσμου. Τους τελευταίους δύο αιώνες αναγκάστηκαν να αποδεχθούν την ανωτερότητα της Ευρώπης και γενικότερα της Δύσης. Τώρα όμως με την άνοδο της Κίνας μοιάζει η διεθνής πολιτική να επανέρχεται στη «φυσιολογική» για τους Κινέζους κατάσταση, με την Κίνα να βρίσκεται ολοένα και πιο κοντά στο επίκεντρο της διεθνούς πολιτικής.
Επιπλέον αναβιώνουν έμμεσα οι κομφουκιανικές παραδόσεις, στις οποίες η πολιτική εξουσία είχε πατερναλιστική σχέση με τον λαό. Ο Μάο Τσετούνγκ κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες για ξεριζώσει τον κομφουκιανικό πατερναλισμό από την Κίνα, ξεσηκώνοντας μέσω ταξικής πάλης και στη συνέχεια με την Πολιτιστική Επανάσταση τους κάθε λογής κοινωνικά κατώτερους και ιεραρχικά υφιστάμενους ενάντια στους ανώτερούς τους. Στον 21ο αιώνα όμως οι διάδοχοί του μιλούν για την «αρμονική κοινωνία», που παραπέμπει στον κομφουκιανικό πατερναλισμό. Αυτή η παράδοση ενισχύει την εσωτερική σταθερότητα και συνοχή της Κίνας ενώπιον των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον.
Ποια είναι τα βασικά στοιχεία που έχουν αναδείξει τη Κίνα σε ανερχόμενη υπερδύναμη στον 21ο αιώνα?
Ο Μάο Τσετούνγκ έθεσε τις βάσεις για το σύγχρονο κινεζικό κράτος, που ελέγχει αποτελεσματικά μια τεράστια επικράτεια με πληθυσμό 1.3 δισεκατομμυρίων, τερματίζοντας τη μακρά περίοδο εσωτερικής αστάθειας, διάλυσης και εμφύλιων πολέμων (πρώτο μισό του 20ου αιώνα). Ωστόσο ο Μάο δεν μπόρεσε να οδηγήσει την Κίνα σε πορεία οικονομικής ανάπτυξης. Την οικονομική άνοδο της Κίνας επέφερε ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ, που με τις φιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις του εξασφάλισε ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 9% με 10% για τρεις δεκαετίες.
Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει το Πεκίνο στο εγγύς μέλλον ώστε να διατηρήσει και να διευρύνει την επιρροή του στο σύγχρονο διεθνές σύστημα?
Εσωτερικά θα πρέπει να βρεθεί νέο μοντέλο ανάπτυξης, καθώς το μοντέλο των τελευταίων τριών δεκαετιών έχει φτάσει στα όριά του. Δεν μπορεί στο μέλλον η κινεζική οικονομική ανάπτυξη να στηρίζεται μόνο α) στις εξαγωγές βασισμένες σε φτηνά εργατικά (άνοδος ανταγωνιστών όπως το Βιετνάμ με φτηνότερα εργατικά) και β) σε δημόσιες δαπάνες βασισμένες σε «κοκκινα» δάνεια δημόσιων φορέων που απειλούν να αποσταθεροποιήσουν το κινεζικό τραπεζικό σύστημα ή να προκαλέσουν υψηλό πληθωρισμό. Επομένως η ανάπτυξη θα πρέπει μελλοντικά να βασίζεται περισσότερο στην εγχώρια κατανάλωση. Επιπλέον η ανάπτυξη θα πρέπει να είναι πιο συμβατή με την προστασία του περιβάλλοντος. Ήδη το περιβάλλον στην Κίνα έχει υποστεί τρομακτικές ζημιές χάριν της ραγδαίας βιομηχανικής ανάπτυξης.
Εξωτερικά λόγω έντονου εθνικισμού, που θυμίζει την Ευρώπη στις αρχές του 20ού αιώνα, η Κίνα έχει τριβές με όλες σχεδόν τις γειτονικές χώρες της. Αυτό δίνει την ευκαιρία στις ΗΠΑ να υποστηρίζουν τους περιφερειακούς ανταγωνιστές της Κίνας για να εξισορροπήσουν την άνοδό της.
