Ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Αφρικανικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο St Andrews και στη Σχολή Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστήμιο Renmin της Κίνας, Ian Taylor, ήρθε πρόσφατα στην Αθήνα για να λάβει μέρος σε συνέδριο που διοργανώθηκε από Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, το Sciences Po του Bordeaux και το Hellenic African Studies Network . Στο περιθώριο του συνεδρίου μοιράστηκε την εμπειρία του για την Κίνα με το chinaandgreece. Ο καθηγητής Taylor προσπάθησε να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους οι κινεζικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη, την Ελλάδα αλλά και την Αφρική, και εστίασε στη σημασία του όρου «ειρηνική ανάπτυξη». Επίσης μίλησε για την σινο-ελληνικές σχέσεις, τις επιπτώσεις της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους στις πολιτικές της Κίνας και την ανάγκη εμπλουτισμού των γνώσεων για την Κίνα στην Ευρώπη.
Ευνοεί η ευρωπαϊκή κρίση χρέους τις οικονομικές φιλοδοξίες της Κίνας;
Η κρίση επέτρεψε σε κινεζικές εταιρείες και επιχειρήσεις να δραστηριοποιηθούν και να αγοράσουν διάφορα περιουσιακά στοιχεία πολύ φθηνά. Το λιμάνι του Πειραιά στην Ελλάδα είναι ένα παράδειγμα. Ωστόσο, νομίζω ότι είναι σημαντικό να μην συγχέουμε τη στρατηγική των κινεζικών επιχειρήσεων με την εξωτερική πολιτική της Κίνας. Οι εταιρείες αυτές πηγαίνουν στην Ευρώπη για να βγάλουν λεφτά. Για να γίνω πιο ακριβής, δε θεωρώ ότι η αγορά ενός τμήματος του λιμανιού του Πειραιά αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, κινεζική επέκταση. Είναι απλώς μια εμπορική κίνηση. Νομίζω ότι η Κίνα ενδιαφέρεται, επίσης, για τη διαχείριση του αεροδρομίου της Αθήνας.
Η πλειοψηφία των κινεζικών δραστηριοτήτων στην Αφρική, για παράδειγμα, προσπαθούν να βγάλουν χρήματα και να έχουν κέρδη. Η κινεζική βοήθεια και οι κινεζικές επενδύσεις είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Η κινεζική κυβέρνηση εμπλέκεται συχνά στην Αφρική, προσπαθώντας να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για επενδύσεις από κινεζικές επιχειρήσεις. Αλλά η απόφαση από τις κινεζικές εταιρείες να επενδύσουν είναι καθαρά εμπορική, με βάση τα κέρδη. Δεν θα πρέπει να θεωρείται ως πτυχή της εξωτερικής πολιτικής. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ευρώπη.
Από την περίοδο των μεταρρυθμίσεων και τα τελευταία 15 χρόνια, το Πεκίνο είναι πολύ λιγότερο σε θέση να ελέγχει τις εταιρείες. Αλλά και σε πολιτικό επίπεδο, κάποιες επαρχίες, κυρίως πλούσιες, όπως η Σαγκάη και τον Γκουανντόνγκ, έχουν τώρα μεγαλύτερη δύναμη. Το κράτος δεν μπορεί να είναι πάντα σε θέση να ελέγχει την επιρροή των κινεζικών φορέων και επιχειρήσεων στο εξωτερικό. Έτσι, δεν συνδέω την κινεζική εμπορική δραστηριότητα στο εξωτερικό με ένα πιθανό σχέδιο του Πεκίνου.
Πρέπει να μάθουν οι Ευρωπαίοι περισσότερα για την Κίνα;
Κάθε χώρα πρέπει να αναπτύξει τη δική της τεχνογνωσία για την Κίνα. Νομίζω ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι είναι αρκετά πίσω στις γνώσεις τους σχετικά με την Κίνα, λόγω και των γλωσσικών εμποδίων. Η γλώσσα είναι σημαντική, δεδομένου ότι θα πρέπει να υπάρχει μια ομάδα ακαδημαϊκών και εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι γνωρίζουν πως λειτουργεί το κινεζικό σύστημα, η οικονομία κ.λπ. Για να γίνει αυτό σωστά, η γνώση της κινεζικής γλώσσας είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Για να συνοψίσω, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να επενδύσουν στον εμπλουτισμό των γνώσεων για την Κίνα. Αλλά δεν το κάνουν. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, ο αριθμός των ειδικών είναι πολύ μικρός. Μπορώ να φανταστώ ότι στην Ελλάδα ή κάπου αλλού είναι ακόμη μικρότερος.
Πώς αξιολογείτε την έννοια «ειρηνική ανάπτυξη» που έχει υιοθετήσει η Κίνα;
Η ιδέα δείχνει πόσο ευαίσθητη είναι η κινεζική ηγεσία. Δεν θέλει να κατηγορηθεί ως ηγεμονική ή ως απειλή για το διεθνές σύστημα. Στην αρχή, είχε υιοθετήσει τον όρο «ειρηνική άνοδος» και στη συνέχεια τον άλλαξε σε «ειρηνική ανάπτυξη». Η λογική είναι ότι η ειρηνική άνοδος έδινε την εντύπωση μιας απειλής, οπότε η χώρα θα μπορούσε να θεωρηθεί θεωρητικά ως πρόκληση για το διεθνές σύστημα.
Η Κίνα επικεντρώνεται στην οικοδόμηση του δικού της οικονομικού συστήματος και επιθυμεί να εξελιχθεί σε παγκόσμια οικονομική δύναμη. Αλλά θέλει να πετύχει το στόχο της σχετικά ήσυχα. Το ίδιο συνέβαινε την εποχή του Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Συνεπώς, η ιδέα της ειρηνικής ανάπτυξης αποτελεί μέρος της στρατηγικής της Κίνας η φύση της οποίας είναι σήμερα ειρηνική.
Πώς βλέπετε το ρόλο της Κίνας στον κόσμο;
H Κίνα γίνεται όλο και πιο ισχυρή οικονομικά. Αυτό δίνει το Πεκίνο πολιτική δύναμη και επιρροή. Κατά τη γνώμη μου, αυτό που είναι ενδιαφέρον, επί του παρόντος, είναι ότι η Κίνα παρουσιάζεται απρόθυμη να χρησιμοποιήσει την οικονομική της ισχύ σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Η χώρα ενδιαφέρεται κυρίως για τη γεωγραφική γειτονιά της, όπως η Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Επιπλέον, στέλνει πολεμικά πλοία του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού στην Αφρική για την προστασία των κινεζικών επενδύσεων και στη Σομαλία για την προστασία των θαλάσσιων μεταφορών. Όμως, κρατάει, σε γενικές γραμμές, χαμηλούς τόνους.
Όσον αφορά την πολιτική δύναμη της Κίνας, η χώρα δεν τη χρησιμοποιεί, εκτός αν πρόκειται για θέμα που την ανησυχεί ιδιαίτερα. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η Κίνα είχε κατηγορηθεί ως «free rider», ότι δηλαδή εκμεταλλεύεται το σύστημα χωρίς πραγματικά να συνεισφέρει σε αυτό. Λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας – αν μπορούμε να συγκρίνουμε την εξωτερική της πολιτική και τη δράση της με τη Γαλλία, τη Βρετανία και φυσικά άλλα κράτη – βλέπουμε πως η Κίνα είναι σχετικά απρόθυμη. Νομίζω ότι αυτό μπορεί να αλλάξει τώρα. Η νέα ηγεσία του κου Σι Τζινπινγκ φαίνεται πολύ πιο ενεργή. Ό ίδιος θέλει να εξελιχθεί σε ισχυρός ηγέτης για τη χώρα του. Όταν ήμουν στην Κίνα πριν από μερικές εβδομάδες, κάποιοι ακαδημαϊκοί επικεντρώθηκαν στη διεκδικητική πολιτική του και προσπάθησαν να προβλέψουν κατά πόσο αυτό θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στις σχέσεις μεταξύ της Κίνας και των γειτόνων της, όπως η Ιαπωνία. Οι εντάσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, για παράδειγμα, είναι αρκετά συχνές.
Πώς βλέπετε την εξέλιξη και τη βελτίωση των σινοελληνικών σχέσεων;
Οι κινεζικές εταιρείες βλέπουν προφανώς την Ελλάδα ως ευκαιρία. Μπορούν, δηλαδή, να αγοράσουν φτηνά πράγματα σήμερα, λόγω της οικονομικής κρίσης. Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας είναι στρατηγική ως σημείο εισόδου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Ελλάδα έχει μια μεγάλη μακρά ναυτιλιακή παράδοση. Συνδέω, λοιπόν, την κινεζική βούληση για αγορά περισσότερων περιουσιακών στοιχείων με τις υπάρχουσες οικονομικές ευκαιρίες. Το επενδυτικό μοντέλο θα παραμείνει εν μέρει το ίδιο στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες περιοχές. Στην Αφρική όλα σχεδόν σχετίζονται με τους φυσικούς πόρους. Στην Ευρώπη οι κυβερνήσεις και το νομικό πλαίσιο είναι ισχυρότερές. Σε κάθε περίπτωση, η Κίνα ψάχνει για νέες ευκαιρίες επενδύσεων.
Λήδα Μεταλληνού
